Ağustos 2017 Zeki SOYAK A- A+
A- A+

Miras-2

Mirasta Hak Sahibi Olanlar

İslâm miras hukukunun İslâm dışı bütün miras hukuklarından üstün diğer bir yönü de mirastan hisse alacakların çok geniş tutulması ve ölüye gerek hayatında ve gerekse ölümünden sonra faydası olacak akrabalarını vâris yapmasıdır. Şöyle ki:

1. Ashab-ı feraiz:

Kitap, sünnet ve icma ile hisseleri belirlenen vârislere Ashab-ı feraiz denir. Bunlar ölen kişinin en yakın akrabalarıdır. Bu sınıfta olanlar nâslarla belirlenmiş haklarını aldıktan sonra mirastan geriye bir şey kalırsa ikinci derecede mirasta hakkı olanlar söz konusu olur.

Ashab-ı feraiz on ikidir:

1) Baba,

2) Babanın babası,

3) Anne bir kardeş,

4) Kız,

5) Oğlunun kızı,

6) Anne baba bir kız kardeş,

7) Baba bir kız kardeş,

8) Anne bir kız kardeş,

9) Anne,

10) Büyükanne (Babaanne-anneanne).

Büyük annelerin mirastan hisse almaları sünnet ile sabittir. Ölenin annesi hayatta ise babaanne ve anneanne mirastan hisse alamazlar. Sebep yönüyle Ashab-ı feraiz olanlar ise:

11- Koca,

12- Karı.

Bu on iki grubun miras taksiminde varislerin durumuna göre, mirastan alacakları hisseleri kırk mesele olarak halledilmiştir. Bu hususlar Feraiz kitaplarında izah edilmiştir.

2. Asâbe:

Asâbe yoluyla vâris olanlar iki kısımdır:

a- Neseb yoluyla asâbe olanlar

b- Sebep yoluyla asâbe olanlar

 

Neseb Yoluyla asâbe olanlar şunlardır:

1- Ölenin oğlu, oğlunun oğlu, ila ahirihi.

2- Babası, babasının babası ila ahirihi.

3- Babasının anne baba bir kardeşleri, baba bir kardeşleri ve bunların oğulları.

4- Ölenin dedesinin cüzleri, yani anne baba bir amcalar veya baba bir amcalar ve bunların oğulları.

5- Ölenin kızları.

6- Oğlunun kızları.

7- Anne baba bir kız kardeşleri.

8- Baba bir kız kardeşleri.

 

3. Zevil erham:

Bu sınıfta olanlar şayet Ashab-ı feraizden veya asâbeden varisler varsa varis olamazlar. Onlardan hiçbir vâris olmadığı takdirde vâris olurlar. Bunlar:

a- Ölen kimsenin kızlarının çocukları, oğlunun kızları.

b- Ölenin anneden dedesi ve anneden dedesinin babası, ölenin annesinin babasının anası, annesinin babasının anasının anası.

c- Ölenin kız kardeşlerinin çocukları ve erkek kardeşlerinin kızları.

d- Halalar, anne bir amcalar.

 

4. Anne rahmindeki çocuğa da mirastan pay ayrılır. Çocuğun erkek mi, kız mı olduğu bilinemeyeceğinden mirastan erkek veya kız olacağı ihtimaline göre hisse ayrılır. Şayet rahimdeki çocuğun azaları erkek veya kız olduğunu gösterecek kadar kesin olarak belirmiş ve bu husus dindar müslüman bir doktor tarafından tespit edilmiş ise rahimdeki çocuğun hissesi ona göre ayrılır.

 

Mirasa Mani Durumlar

Birbirleri ile yakın akraba oldukları ve dolayısıyla birbirlerine vâris olmaları gereken kişiler şu durumlarda birbirlerine varis olamazlar;

1- Din ayrılığı; Müslüman bir kocanın, gayrimüslim hanımı, kocasına, din değiştiren veya mürted olan bir çocuk müslüman olan babasına, anasına varis olamaz. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmaktadır: “Müslüman kâfire, kâfir de müslümana varis olamaz.” (Buhari-Müslim)

2- Anne ve babasını veya evladını öldüren bir kişi öldürdüğü kişiye varis olamaz. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem “Katil varis olamaz.” buyurmuştur. (Tirmizi)

3- Vârisin meçhul olması. Şöyle ki, kaybolan çocuğun kendisini filanın oğlu veya kızı olduğunu ispat edememesi veya diğer varisler tarafından tanınmaması. Trafik kazası, deprem gibi toplu ölümlerde akrabalardan hangisinin önce, hangisinin sonra öldüğü belli olmadığından birbirine vâris olamazlar. Ve benzeri belirsizliklerde böyledir.

4- Koca karısının zina yaptığını ve karnındaki çocuğun kendisine ait olmadığını iddia ederek hâkime başvursa ve karı koca birbirleri ile lian yapıp, hâkim de boşanmalarına hükmetse, ana rahmindeki çocuk kadının lanetleştiği ve boşandığı kocasına vâris olamaz.

5- Köleler vâris olamazlar.

 

Miras Taksim Edilmeden Önce Yapılması Gerekenler

Ölen kişinin geride bıraktığı miras, varisler arasında taksim edilmeden önce, ölünün malından:

1- Borçları ödenir.

2- Ölenin hanımı hayatta ise nikâh akdinde tespit edilen mihri müecceli ödenir.

3- Ölenin yapmış olduğu vasiyet, vasiyet yaptığı şahıs veya hayır kurumlarına verilir.

4- Ölünün teçhiz ve tekfin masrafları karşılanır. Bu vazifeler yerine getirildikten sonra da geriye kalan mal, vârisler arasında taksim edilir.

 

Önemli Hatırlatma

1- Varislerin mirastan alacakları miktarların bir kısmı Kur’an ve sünnetle sabittir. Bir kısmı icma ile bir kısmı da ictihatlarla belirlenmiştir.

2- Mirasta hak sahibi olanlar yukarıda madde madde açıklanmıştır. Bunlardan bir kısmı, başka vârislerin bulunmasıyla vâris olmaktan düşerler. Veya yalnız başına olan vârislerle, başka varisler ile beraber olan vârislerin mirastan alacakları hisseler değişir.

Meselâ: Ölenin mirasçı olarak babası bulunursa dede miras alamaz.

Ölenin annesi hayatta ise babaanne veya anneanne vâris olamazlar.

Keza: Ölen kadının çocuğu, oğlunun oğlu ilâ âhirihî bulunmasa: Ölen kadının kocası mirasın yarısını alır. Ölen kadının çocuğu veya oğlunun oğlu ilâ âhirihî bulunursa kadının kocası mirasın dörtte birini alır.

3- Vârislerin çeşitli durumlara göre mirasta hakları vardır. Bütün bunları feraiz kitaplarından teferruatlı bir şekilde öğrenmek mümkündür. Arzu edenler feraiz kitaplarına müracaat etmelidirler.

 


[*] Yazının birinci kısmı Temmuz 2017 sayımızda yayımlanmıştır. Konudan bir bütün olarak istifade etmek isteyenler bir önceki sayımızı da (348) inceleyebilir.

Yazımızı paylaşın..

Facebook Twitter Whatsapp’ta Paylaş Google Email Print LinkedIn Pinterest Tumblr