İlkadımdan

         Değerli Okuyucu!

         Davranış veya yönetim biliminde rol deyince; bireyden veya kurumlardan beklenen davranış örnekleri anlaşılır. Hep müsbeti ifade eder. Bugün rol model dediğimizde istenilen davranışların sergileyen anlaşıldığı gibi istenmeyen, hoşgörülmeyen davranışlar sergileyenlerin içinde kullanılmaktadır.

        Model olma bireyin ve topluluğun davranışına göz değerek yapılan  bir öğrenme işlemidir.Temelinde taklit yatar. Gözleyenler model alınan kişi veya grupların tutumlarını, davranışlarını, sözlerini giyim-kuşamlarını taklit ederler. Model olarak öğrenme biçimi etkili öğrenme şekillerinden birisidir. Ancak başlangıçta belirttiğimiz istenilen davranışların veya istenmeyen davranışların sergileyenler arasında bir ayrım yapmaksızın ve istenmeyen davranışın hep öne çıkarılması toplumumuzda oldukça derin yaralar açmaktadır.

       İzlediği filmden etkilenip intihar eden gençler, henüz soyut düşünme zekası gelişmediği için izlediği çizgi film karakterinin karakterinin yaptığı gibi balkondan aşağıya atlayan, uçmaya çalışırken ölümüne veya yaralanmasına ilişkin haberlere sıkça tanıklık ediyoruz. Lükse düşkün ve uçuk modeller kız çocuklarının örnek alması ile evlerinden kaçmalarına, fuhuş bataklarına düşmelerine sebep olmaktadır.

       İslamda rol modelin adı örnek şahsiyetlerdir. Allahu Teala Kuran-ı Kerim’de geçmiş kavimlerin kıssalarına ve peygamberlerin hayatlarına bu maksatla örnek olarak verir. Ancak başlarına gelebilecekleri ve uslanmadıkları takdirde de acı sonlarına haber verir. Hep öne iyiyi güzeli çıkarır. Burada hem müsbeti hem de menfiyi içermesi bakımından Hz. Adem aleyhisselamın evlatlarının kıssasını hatırlamakta yarar vardır.

     Allahu Telala peygamberine hitaben buyurmaktadır ki “Onlara Adem’in iki oğlunun gerçeğe dayalı hikayesini anlat.” (Maide, 27). Bilindiği gibi yeryüzünde Kabil’in kabilesinden başka bir kimsenin bulunmadığı ortamda tarımla uğraşılıyordu. Tabiri caizse tüm dünyanın mülkü onun ve kabilesinin hizmetine sunulmuştu. Tarlalar, bağlar, ırmaklar ve denizler onun hükmü altındaydı. Fakat bu kadar malın, mülkün ve servetin olduğu bir ortamda Allah için ver denildiğinde eli mallarına gönül huzuruyla gitmedi. En kötüsünü, kullanılmazını ve işe yaramazını seçti. Verdiği bu yüzden kabul görmedi. Ahiretini kaybedenlerden oldu.

       Allah’tan gereği gibi korkan ve onları gerektiği gibi seven  Habil sevdiğini Allah için seven, sevdiğine en sevdiğini veren Habil, ahiretini kazananlardan oldu. Örnek şahsiyetler Kuran-ı Kerim ‘de de kullanılır. Eğrisiyle, doğrusuyla sonuca bağlanır.

       Bugün televizyon ve basında kullanılan rol modeller işlenişi bakımından sufli duygulara hitap etmekle; istenmeyen davranışlara özenti özelliği taşımaktadır.

       Yüce rabbimizden niyazımız bizleri her türlü sufli özentilerden korumasıdır. Kuran’da örnek gösterdiği şahsiyetlerin özellikle davranışlarıyla biçimlendirmesidir.

        Yard. Doç. Dr. İlhami NALÇACIOĞLU